730 332 383

Celiakia – jak powstaje nietolerancja glutenu?

Celiakia (glutenozależna choroba trzewna) to trwała nietolerancja glutenu. U podstaw choroby leży autoagresja – czyli nieprawidłowe działanie układu odpornościowego. Gluten jest białkiem zapasowym zawartym w zbożach. Obecność glutenu, który jest rozpoznawany przez organizm jako „toksyczny” prowadzi do nadmiernej reakcji układu odpornościowego. W wyniku tego procesu dochodzi do niszczenia kosmków jelita cienkiego oraz upośledzenia wchłaniania substancji odżywczych. Choroba trzewna nie rodzajem alergii pokarmowej, choć często jest z nią mylona. Sprawdź, co zawiera gluten i jak dochodzi do rozwoju choroby?

Jak często występuje nietolerancja glutenu?

Według badań na celiakię może chorować 1 na 100 osób.

W Polsce wykrywa się jedynie niewielki odsetek – ok. 3-5% wszystkich przypadków.  Liczbę chorych szacuje się na ok. 380 tys. osób – z czego 360 tys. nie jest świadoma schorzenia.

Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się wzrost zachorowalności na celiakię. Wydaje się, iż jest to związane z coraz większym spożyciem glutenu (m.in. korzystaniem z wysoko glutenowych odmian zbóż i zmianą nawyków żywieniowych) oraz coraz lepszą wykrywalnością choroby.

Do niedawna uważano tą chorobę za „rzadkie schorzenie występujące u małych dzieci, z którego wyrasta się po kilku latach diety”. Nic bardziej mylnego! Niestety mit celiakii jako choroby wieku dziecięcego jest mocno utrwalony, także w środowiskach medycznych. Wciąż spotyka się osoby „wyleczone” z celiakii w dzieciństwie, które w dorosłym życiu zapadają na poważne schorzenia spowodowane ciągle trwającym stanem chorobowym.

Obecnie chorobę najczęściej wykrywa się u osób w wieku od 30 do 50 lat.

Czym jest celiakia?

Enteropatia glutenowrażliwa (celiakia) to choroba autoimmunologiczna o podłożu genetycznym. Podczas choroby układ odpornościowy zaczyna produkować przeciwciała (białka normalnie odpowiedzialne za ochronę organizmu np. podczas infekcji), które atakują i niszczą tkanki własnego organizmu. Czynnikiem wyzwalającym taką reakcję jest gluten.

Najczęściej występującym rodzajem przeciwciał są przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA. Przeciwciała stanowią podstawowe badanie diagnostyczne w rozpoznaniu celiakii.

ZOBACZ TEŻ: jak szybko wykryć celiakię?

GLUTEN'ALARM

Co to jest gluten?

Gluten jest mieszaniną białek roślinnych – gliadyny oraz gluteiny. Jest obecnych w zbożach – pszenicy, owsie, jęczmieniu, życie oraz we wszystkich odmianach krzyżowych i pochodnych hybrydach zbóż.

Gluten ma powszechne zastosowanie w przemyśle spożywczym – może go zawierać nawet do 90% produktów, które są powszechnie dostępne na rynku. Jest on wykorzystywany przy produkcji koncentratów, aromatów oraz stanowi powłokę wydłużającą trwałość wielu produktów.

Co zawiera gluten?

w czym jest gluten

  • pszenica i jej odmiany np. orkisz, pszenżyto, jęczmień, żyto
  • zwykły owies (ze względu na zanieczyszczenia)
  • mąka, kasze
  • pieczywo, jeśli nie jest oznaczone jako bezglutenowe
  • wyroby cukiernicze, przyprawy
  • napoje mleczne z dodatkiem słodu jęczmiennego
  • produkty mleczne zawierające ziarna zbóż
  • kawa zbożowa, kakao owsiane
  • sos sojowy

Jak pożywienie zawierające gluten wpływa na organizm osób chorujących na celiakie?

Gluten jest odporny na procesy trawienie zachodzące w żołądku. W przebiegu celiakii działa toksycznie na kosmki jelita cienkiego (małe wypustki błony śluzowej), które są odpowiedzialne za prawidłowe wchłanianie składników odżywczych i mineralnych. Powoduje to przewlekłe zapalenie i prowadzi do zaniku kosmków jelita. Dodatkowo może zwiększać przepuszczalność błony jelita cienkiego oraz hamuje wzrost nowych komórek nabłonkowych.

Dlatego w efekcie niekorzystnego działania glutenu wchłanianie składników pokarmowych jest upośledzone, co prowadzi do wystąpienia różnorodnych objawów klinicznych.

Jedyną metodą leczenia celiakii jest stosowanie przez całe życie ścisłej diety bezglutenowej.

Alergia na gluten

Alergia na gluten jest bardzo często mylona z celiakią. Oba schorzenia można zaliczyć do grupy nietolerancji pokarmowych – jednak są to choroby o różnym mechanizmie powstawania. Gluten obok białka mleka, jest jednym z najczęściej występujących alergenów pokarmowych. Przyjmuje się, że 10-25% osób z alergią pokarmową może mieć również objawy uczulenia na gluten.

ZOBACZ TEŻ: objawy celiakii, które łatwo pomylić z alergią pokarmową

Bibliografia:

[1] Satora D. i wsp.: Celiakia – choroba nie tylko dziecięca. Family Medicine & Primary Care Review 2011, 13, 1: 90–94.
[2] Szaflarska-Popławska A., Karczewska K., Żabka A., Rycharska-Łoś E., Czerwionka-Szaflarska M., Albrecht P. i wsp.: Występowanie celiakii w Polsce – badanie wieloośrodkowe. Pediatr Współc. Gastr Hepat Żyw Dziecka 2009;11(3): 111–116.
[3] Darewicz M., Dziuba J.: DIETOZALEŻNY CHARAKTER ENTEROPATII POKARMOWYCH NA PRZYKŁADZIE CELIAKII, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 1 (50), 5 – 15.
[4] Swora E., Stankowiak-Kulpa H., Mazur M.: DIETA BEZGLUTENOWA W CHOROBIE TRZEWNEJ, Nowiny Lekarskie 2009, 78, 5–6, 324–329.
[5] Ścibor K. i wsp.: Nietolerancja glutenu problemem zdrowotnym XXI wieku, Journal of Clinical Healthcare, 1, 2015.
[6] Michota-Katulska E., Zegan M., Leydy K.: Zasadność stosowania diety bezglutenowej, Med Rodz 2017; 20(4): 259-264.