Co znajduje się na wyniku badań?
Wyniki badań laboratoryjnych krwi powinny zawierać następujące informacje:
(przykład badań biochemicznych)
Dane: laboratorium, zlecenia i pacjenta
1. Dane laboratorium wykonującego badanie – nazwa, adres, dane kontaktowe
2. Nr zlecenia oraz kod kresowy zlecenia (kod kresowy występuje w laboratoriach wyposażonych w LIMS – informatyczny system do zarządzania pracą laboratorium)
3. Data i godzina pobrania materiału do badań, np. krwi przez pielęgniarkę
4. Data i godzina przyjęcia zlecenia (rejestracja / przyjęcie próbki w laboratorium)
5. Dane pacjenta: imię i nazwisko, data urodzenia, PESEL, płeć, numer identyfikacyjny pacjenta (podawany przy braku innych danych), opcjonalnie: adres zamieszkania i dane kontaktowe – nr telefonu, email
6. Płatnik – najczęściej ośrodek zdrowia, do którego przynależy pacjent: przychodnia bądź szpital, które kierują na badania w przypadku badań refundowanych, natomiast jeśli badania są robione prywatnie płatnikiem jest pacjent
7. Lekarz – imię i nazwisko lekarza zlecającego (w przypadku kiedy lekarz wystawił nam skierowanie na badania)
8. Odział (opcjonalnie) – jeśli wynik wydaje laboratorium szpitalne
Wyniki poszczególnych badań
9. Rodzaj badania (nazwa badania / parametru)
10. Wynik badania wyrażony w formie liczbowej lub opisowej
11. Jednostka miary, np. mg/dl
12. Norma – tzw. „flagowanie” – za wysoka H lub ↑ bądź za niska L lub ↓
13. Zakres biologicznych wartości referencyjnych
Data i autoryzacja wyników
14. Osoba wykonująca badanie, data i godzina wykonania badań
15. Data i godzina wydruku wyników
16. Podpis i pieczątka osoby upoważnionej do autoryzacji wyniku – osoba posiadające uprawienia diagnosty laboratoryjnego (UWAGA! w przypadku odbioru wyników przez internet, w systemie online – wynik badań, jako dokument powinien być opatrzony podpisem elektronicznym weryfikowanym cert. kwalifikowanym)
Wyniki badań krwi mogą być przekazane w formie elektronicznej z zachowaniem wszystkich prawnych wymagań. Kopia sprawozdania z badania laboratoryjnego wraz z zapisami umożliwiającymi odtworzenie przebiegu badania przechowuje się w laboratorium przez okres określony w przepisach dotyczących dokumentacji medycznej, który wynosi 20 lat.
Jak odczytać wyniki badań krwi?
Jakie informacje znajdziemy w polu badań…
1. Badanie (rodzaj badania)
Jest to nazwa zleconego badania. Czasami zdarza się, że to samo badanie w różnych laboratoriach widnieje pod inną nazwą. W ramach jednego badania można oznaczyć kilka parametrów – przykładem jest morfologia krwi i zawarte w niej parametry rozdziału krwinek. Badania zlecone w panelu np. Lipidogram zawierające parametry świadczące o gospodarce tłuszczowej (cholesterol całkowity, LDL, HDL, trójglicerydy).
2. Wynik badania
Zazwyczaj wynik przedstawiony jest jako wartość liczbowa lub opisowa. Najczęściej spotykamy 3 typy wyniku:
- Jakościowy (+/-) określa tylko obecność lub brak obecności oznaczanego parametru (wynik pozytywny/negatywny, dodatni/ujemny, reaktywny/niereaktywny, obecny/nieobecny). Przykładem takiego badania może być szybki test kasetkowy, np. w kierunku infekcji.
Pamiętaj! Wynik pozytywny nie oznacza dobry.
Oznacza wykrycie badanego czynnika (np. wirus) oraz to, że pacjent może być chory!
- Półilościowy – określany jest przedział wartości, w których znajduje się oznaczany parametr (np. zakres stężeń od 0-8, 8-40, 40-100, powyżej 100) lub podawany jest jako Współczynnik Ratio (wartość powyżej której wynik jest dodatni).
- Ilościowy – podaje się w nim dokładną wartość wyniku wraz z jednostką, np. 6,43 mg/l. Jednostki dla tego samego badania mogą być odmienne w różnych laboratoriach. Wyniki zawsze porównujemy zwracając uwagę na jednostki oraz wartość referencyjną (zakres).
3. Norma
UWAGA na Symbole w polu Norma!
Pamiętaj, że na wynikach badań krwi, w których wartość nie mieści się w zakresie referencyjnym – dodatkowo oznacza się je symbolem informującym o przekroczeniu dopuszczalnej normy.
H lub ↑
H (ang. High) lub ↑– czyli wysoki. Symbol ten umieszczony obok wartości oznacza przekroczenie wartości max (w góre) dla danego parametru. Oznacza to, że została przekroczona górna granica normy danego badania.
L lub ↓
L (ang. Low) lub ↓– czyli niski. Symbol ten umieszczony obok wartości oznacza przekroczenie wartości min (w dół) dla danego parametru. Oznacza to, że została przekroczona dolna granica normy danego badania.
Należy pamiętać, że symbole te podaje się pomocniczo i wyniki należy interpretować indywidualnie.
4. Wartości referencyjne
zakres „od – do”
Są to wartości prawidłowe, a dokładnie przedział między wartością minimalną (dolny zakres referencyjny) oraz wartością maksymalną (górny zakres referencyjny). Jeżeli wynik wykracza poza ten przedział, oznacza że jest nieprawidłowy.
W przypadku niektórych badań laboratoryjnych podaje się jedną wartość referencyjną, czyli tzw. punkt odcięcia – wyniki powyżej tej wartości uznaje się za pozytywne. Zakresy są uzależnione od typu badania oraz laboratoryjnej metody wykonania. W przypadku niektórych badań zakresy referencyjne są również dopasowane do wieku i płci pacjenta.
* Pamiętaj, że zakresy / normy opracowuje się w oparciu o pewną średnią, a organizm każdego człowieka wykazuje zmienność osobniczą, dlatego wyniki należy interpretować w połączeniu z objawami i wywiadem lekarskim.
Pamiętaj! Jeżeli chcesz dowiedzieć się czy wynik badania jest prawidłowy porównaj jego wartość z podanym zakresem referencyjnym. Gdy masz wątpliwości zapytaj diagnostę laboratoryjnego lub lekarza.
5. Komentarze, zalecenia i rekomendacje
Czasem diagnosta laboratoryjny wykonujący badanie dodaje komentarz – w przypadku wątpliwości sugeruje ponowne badanie lub dalszą diagnostykę.
W przypadku niektórych badań (np. stwierdzenie obecności wirusa HIV lub HCV) wynik dodatni lub wątpliwy zawsze należy zweryfikować i potwierdzić. Najczęściej laboratorium wykonuje drugie badanie weryfikujące. Jeśli wynik po raz kolejny dodatni – wykonuje się tzw. testy potwierdzenia, bardziej zaawansowaną metodą np. western blot. Często na wynikach podaje się również zalecenia odnośnie wartości wyników np.:
– Obok wartości parametrów Lipidogramu (CHOL, HDL, LDL, TRI) podaje się wartości rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Kardiologiczne.
– W przypadku wyniku pomiaru glukozy, oznaczenia krzywej cukrowej lub hemoglobiny glikowanej HbA1c podaje się wartości rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Diabetologii.
Wyniki ostatecznie powinien interpretować lekarz. Dopiero w zestawieniu z obrazem klinicznym (stan zdrowia pacjenta) oraz historią przebiegu choroby stanowią podstawę rozpoznania choroby.
Bibliografia:
[1] Augustynowicz A.: Tajemnica zawodowa diagnosty laboratoryjnego, Diagnostyka laboratoryjna, Journal of Laboratory Diagnostics 2012 , Volume 48, Number 2,219-227.