Morfologia krwi wyniki – jak oczytać, interpretacja parametrów, normy

Morfologia krwi (najczęściej wykonywane badanie laboratoryjne) jest cennym źródłem informacji o stanie naszego zdrowia. Badanie morfologii polega na analizie ilościowej i jakościowej komórek krwi, wśród których wyróżniamy krwinki czerwone (erytrocyty, RBC), krwinki białe (leukocyty, WBC) oraz tzw. płytki krwi (trombocyty, PLT).

W badaniu hematologicznym ocenia się parametry takie jak liczba, rodzaj, kształt czy wielkość krwinek. Znaczne odchylenia od wartości prawidłowych mogą wskazywać na obecność choroby, na przykład: anemii, stanu zapalnego, zaburzeń krzepnięcia czy nowotworu. Wartości referencyjne w morfologii (normy) mogą się różnić w zależności od wieku, płci, nawyków żywieniowych, trybu życia oraz aparatu do badania stosowanego w laboratorium.

Jak wygląda badanie morfologii krwi?

Obecnie, praktycznie każde laboratorium medyczne wyposażone jest w tzw. analizator hematologiczny. Analizatory pozwalają na ocenę tysięcy komórek zawartych w kilku ml krwi pobranej do badania. Część z parametrów krwi mierzy się bezpośrednio przez analizator np. RBC, WBC czy PLT, natomiast inne – są wyliczane.

Wynik badania składa się z dwóch części. W pierwszej części podane są wartości wyników dla poszczególnych parametrów oraz odpowiadający im zakres referencyjny. Natomiast w drugiej, graficznej części wyniku znajdują się histogramy (powstają przez naniesienie rozmiaru każdej komórki na wykres) oraz skattegramy (charakterystyka 2 cech mierzonych jednocześnie).

Morfologia krwi wyniki i normy (zakresy referencyjne)

Ze względu na zastosowanie różnych analizatorów hematologicznych wartości referencyjne pomiędzy poszczególnymi laboratoriami mogą się różnić. Wynik morfologii jest ściśle uzależniony od wieku oraz płci pacjenta. Inne są wartości referencyjne dla kobiet, a inne dla mężczyzn.

Zakres referencyjny zawsze podany jest na wyniku morfologii krwi obok oznaczanego parametru. Należy go traktować orientacyjnie, a niewielkie odchylenia od normy zazwyczaj nie oznaczają choroby.

Należy jednak pamiętać, że nawet prawidłowe wyniki morfologii nie wykluczają obecności choroby. Ponadto, interpretacja wyniku powinna być zawsze oparta również na wywiadzie klinicznym z uwzględnieniem ogólnego stanu zdrowia, wieku oraz trybu życia.

Parametry na wyniku morfologii krwi

1. Parametry krwinek czerwonych (erytrocyty, RBC)

Do wskaźników czerwonokrwinkowych zalicza się:

• RBC – liczba krwinek czerwonych (erytrocytów)
• HGB – hemoglobina, białko transportujące tlen zawarte w erytrocytach
• HCT –hematokryt, określa jaki procent całej objętości krwi stanowią erytrocyty
• MCV – średnia objętość erytrocytu
• MCH – średnia masa hemoglobiny
• MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w krwince
• RDW – współczynnik zmienności objętości erytrocytów

Analizator dokonuje pomiaru liczby RBC, stężenia hemoglobiny oraz wartości hematokrytu, a następnie wylicza wartości wskaźników czerwonokrwinkowych takich jak MCV, MCH czy MCHC. Zwiększenie lub zmniejszenie ilości RBC oraz ocena wartości innych parametrów krwinek czerwonych pozwala na uzyskanie informacji o rodzaju choroby.

Wzrost stężenia RBC obserwuje się w przypadku:

• niedotlenienia tkanek (wady serca, przebywanie na znacznych wysokościach)
• zwiększonego wytwarzania erytropoetyny (torbielowatość nerek, nowotwory)
• działania kortykosteroidów (kuracje sterydami)
• w stanie odwodnienia organizmu

Najczęstsze zaburzenie związane z erytrocytami to niedokrwistość

O niedokrwistości mówimy, gdy spada stężenie hemoglobiny (HGB)↓, wartość hematokrytu (HCT)↓ oraz liczby erytrocytów (RBC)↓.

Ponad 80% przypadków niedokrwistości, stanowi niedokrwistość z niedoboru żelaza. Głównymi przyczynami zmniejszenia liczby RBC jest utrata krwi w wyniku przewlekłego krwawienia oraz zmniejszenie erytropoezy (proces produkcji krwinek czerwonych w szpiku).

W przypadku podejrzenia wystąpienia niedokrwistości spowodowanej krwawieniem zaleca się wykonanie dodatkowych badań – ocena stężenia erytropoetyny oraz test na krew utajoną w kale

2. Parametry krwinek białych (leukocyty, WBC)

Do wskaźników białokrwinkowych zalicza się:

• WBC – liczba krwinek białych (leukocytów)
• LYM – liczba limfocytów
• MON – liczna monocytów
• NEU – liczba neutrofili (granulocyty obojętnochłonne)
• EOS – liczba eozynofilii (granulocyty kwasochłonne)
• BASO – liczba bazofili (granulocyty zasadochłonne)
• LYM% – odsetek limfocytów
• MON% – odsetek monocytów
• NEU% – odsetek neutrofili
• EOS% – odsetek eozynofilii
• BASO% – odsetek bazofili

Populacja białych krwinek jest odpowiedzialna za działanie układu odpornościowego i ochronę organizmu. Zmiany w obrębie populacji białych krwinek mogą wskazywać na wiele chorób – od niegroźnej infekcji, po bardzo poważne choroby takie jak białaczki.

Wzrost liczby leukocytów (WBC) może być związany z:

• zakażeniem (infekcja bakteryjna, wirusowa, pierwotniakowa, grzybicza)
• WZW
• białaczką limfatyczną
• chorobą nowotworową
• uszkodzeniem tkanek
• działaniem adrenaliny czy hormonów sterydowych

Spadek WBC  może być skutkiem uszkodzenia szpiku kostnego, niektórych zespołów rozrostowych, posocznicy, radio i chemioterapii czy białaczek.

Neutrofilia – wzrost NEU może być spowodowany przez infekcje bakteryjne, kortykosteroidy, RZS, dnę moczanową, urazy, zatrucia (CO, metale), cukrzycową kwasicę ketonową czy białaczkę szpikową.

Nieprawidłowy wynik – obecność nietypowych komórek w rozmazie krwi

Pamiętaj, nigdy nie analizuj pojedynczych parametrów, ponieważ nie każde odchylenie leukocytów od normy stanowi poważną chorobę. Jeżeli w laboratorium medycznym podczas wykonywania morfologii pojawią się wątpliwości co do wyniku, diagnosta laboratoryjny dodatkowo wykona „ręcznie” rozmaz krwi i oceni go pod mikroskopem.

Jeżeli w rozmazie pojawią się nieprawidłowe komórki (np. młode formy granulocytów) na wyniku pojawi się adnotacja z informacją o konieczności konsultacji w poradni hematologii.

3. Parametry płytek krwi (PLT)

• PLT – ilość płytek krwi (trombocyty)
• MPV – średnia objętość płytki krwi
• PDV – wskaźnik zróżnicowania objętości płytek krwi

Główną rolą płytek krwi jest udział w procesie krzepnięcia. Zmiany w morfologii w obrębie płytek krwi spotyka się dość często, jednak nie zawsze są one wynikiem procesu chorobowego.

Zwłaszcza w przypadku spadku liczby płytek (PLT) tzw. małopłytkowości, powodem obniżonego wyniku może być:

• agregacja płytek krwi pod wpływem EDTA (antykoagulant zawarty w probówce, zapobiegający krzepnięciu próbki krwi)
• obecność w próbce płytek olbrzymich, których nie zmierzy analizator
• wiązanie płytek przez neutrofile

W przypadku wyniku płytek odbiegających od normy zaleca się powtórne wykonanie badania oraz konsultacje lekarską!

Morfologia krwi jest podstawowym badaniem laboratoryjnym, które wykonuje się profilaktycznie – najlepiej co 6 miesięcy wraz z innymi badaniami kontrolnymi krwi oraz badaniem moczu.

ZOBACZ TEZ: wyniki badań moczu – jak odczytać?

Bibliografia:

[1] Kościelniak B., Kowalczyk P, Manda A., Sztefko K., Tomasik P.: Wpływ czynników przedanalitycznych na wynik badania morfologii krwi, Diagn Lab 2015; 51(4): 271-276.
[2] Hughes-Jones NC., Wickramasinghe SN.: Hematologia. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner; 2000.
[3] Dembińska-Kieć A., Naskalski J.: Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej,  Elsevier Urban&Partners, Wrocław 2013.