Objawy nietolerancji glutenu u dzieci i dorosłych

Objawy nietolerancji glutenu nie zawsze łatwo rozpoznać. Zdarza się, że jelitowe objawy celiakii, takie jak przewlekła biegunka czy ból brzucha – są mylnie rozpoznawane jako alergia pokarmowa, zespół jelita drażliwego lub reakcja na stres.

Coraz więcej chorych cierpi również na pozajelitowe objawy celiakii – anemię, bóle kości czy zmiany skórne. Zaburzenia wzrostu stanowią osobną grupę objawów celiakii, które obserwuje się u coraz młodszych dzieci.

Kto najczęściej choruje na celiakię?

Celiakię stwierdza się zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, które chorują dwa razy częściej. Schorzenie może ujawnić się w każdym wieku. Obecnie najczęściej wykrywa się celiakię u osób 30-50 letnich.

Choroba jest często wykrywana u dzieci po wprowadzeniu glutenu do diety, jak również podczas okresu dorastania. U kobiet zdarza się rozpoznanie celiakii po okresie ciąży. Dodatkowymi czynnikami mogącymi wpłynąć na uaktywnienie się choroby jest długotrwałe narażenie na stres, przebycie silnej infekcji lub poważnej operacji.

W grupie ryzyka znajdują się osoby, które w najbliższym pokrewieństwie (rodzice, dzieci, rodzeństwo) mają osoby chore na celiakie. W takim wypadku możliwość zachorowania ocenia się na około 10%. Natomiast około 4% szans na zachorowanie jest w przypadku posiadania chorych krewnych z drugiej linii pokrewieństwa. Zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia celiakii mają również osoby chorujące na choroby związane z autoagresją m.in. autoimmunologiczne choroby tarczycy i wątroby, cukrzyca typu 1 czy choroba Addisona.

Objawy nietolerancji glutenu (celiakii) u dorosłych

Klasyczne objawy nietolerancji glutenu są spowodowane zaburzeniami wchłaniania i niedoborem mikroelementów. U chorych najczęściej obserwuje się występowanie biegunki, znaczną utratę wagi, osłabienie siły mięśniowej oraz zmęczenie.

Zdarzają się również pacjenci, u których w badaniu stomatologicznym zauważa się defekty szkliwa oraz stany zapalne i afty w jamie ustnej.

Celiakia objawy jelitowe:

• przewlekła lub przewlekająca się biegunka
• utrzymujące się lub występujące bez uchwytnej przyczyny objawy ze strony układu pokarmowego (np. nudności, wymioty)
• przewlekły ból brzucha
• skurcze lub wzdęcia brzucha

Wśród chorych nie dominuje jednak klasyczny obraz celiakii z przewagą objawów ze strony układu pokarmowego.

Często podkreśla się, że pierwsze objawy choroby trzewnej są mało specyficzne i mogą mieć charakter wyłącznie pozajelitowy.

Sprawia to, że często objawy bywają błędnie przypisywane innym schorzeniom co znacznie opóźnia prawidłowe rozpoznanie choroby.

Objawy celiakii symptomy pozajelitowe:

• uczucie ciągłego zmęczenia
• anemia i objawy niedoborowe (głównie żelaza, ale też witamin, kwasu foliowego), będące efektem zespołu złego wchłaniania
• zapalenia skóry, wybroczyny, obrzęki
• zmiana usposobienia, nadpobudliwość lub apatia
• często stany depresyjne
• zmiany w jamie ustnej
• osłabienie siły mięśniowej, skurcze mięśniowe
• bóle w kościach, osteoporoza, patologiczne złamania kości
• zaburzenia miesiączkowania, brak miesiączki, niepłodność, impotencja
• wzrost aktywności aminotransferaz w krwi (ALT, AST) bez uchwytnej przyczyny

Szybkość rozwoju choroby (stopień uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego) oraz objawy są uzależnione również od wieku chorego.

Objawy nietolerancji glutenu (celiakii) u dzieci

Ważne! Celiakia powoduje zaburzenia rozwoju u dzieci – w tym niskorosłość. Celiakia jest powodem zmniejszenia wysokości ciała u dzieci częściej niż niedobór hormonu wzrostu.

• niskorosłość
• niedobór masy ciała
• anemia (niedokrwistość)
• upośledzenie prawidłowego wzrostu
• przewlekłe tłuszczowe biegunki
• krzywica
• wzdęty brzuch, bóle brzucha

Brak objawów celiakii nie oznacza braku choroby!

Niestety coraz częściej spotyka się również tzw. „nieme” postacie celiakii. Są one groźne, ponieważ mimo zaawansowanych zmian w jelitach – choroba przebiega bezobjawowo. Dotyczy to szczególnie osób z grupy ryzyka.

Aby umożliwić zdiagnozowanie bezobjawowych postaci celiakii stosuje się przesiewowe badania krwi takie jak test na przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA.

ZOBACZ TEŻ: badania na celiakię

Bardzo zróżnicowany obraz kliniczny celiakii lub przebieg bezobjawowy bardzo często jest przyczyną późnego postawienia diagnozy. Niestety ma to niebagatelne znaczenie dla zdrowia pacjentów. Jedynie konsekwentne przestrzeganie diety bezglutenowej – jako jedynej skutecznej metody leczenia – zapobiega rozwojowi groźnych powikłań. Nierozpoznana i nieleczona celiakia może nawet doprowadzić do rozwoju chłoniaka jelita cienkiego.

Bibliografia:

[1] Krawiec P., Pac-Kożuchowska E.: Różny obraz kliniczny celiakii wśród dzieci, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie, 2012, 2, 193–199.
[2] Szajewska H.: Aktualności w diagnostyce celiakii. Pediatr Współcz Gastr Hepat Żyw Dziecka 2009;11(3):89–92.
[3] Roliński J.: Celiakia – problem interdyscyplinarny, Alergia, 2016, 2: 22-28.[4] Ścibor K. i wsp.: Nietolerancja glutenu problemem zdrowotnym XXI wieku, Journal of Clinical Healthcare, 1, 2015.