Kto najczęściej choruje na celiakię?
Celiakię stwierdza się zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, które chorują dwa razy częściej. Schorzenie może ujawnić się w każdym wieku. Obecnie najczęściej wykrywa się celiakię u osób 30-50 letnich.
Choroba jest często wykrywana u dzieci po wprowadzeniu glutenu do diety, jak również podczas okresu dorastania. U kobiet zdarza się rozpoznanie celiakii po okresie ciąży. Dodatkowymi czynnikami mogącymi wpłynąć na uaktywnienie się choroby jest długotrwałe narażenie na stres, przebycie silnej infekcji lub poważnej operacji.
W grupie ryzyka znajdują się osoby, które w najbliższym pokrewieństwie (rodzice, dzieci, rodzeństwo) mają osoby chore na celiakie. W takim wypadku możliwość zachorowania ocenia się na około 10%. Natomiast około 4% szans na zachorowanie jest w przypadku posiadania chorych krewnych z drugiej linii pokrewieństwa. Zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia celiakii mają również osoby chorujące na choroby związane z autoagresją m.in. autoimmunologiczne choroby tarczycy i wątroby, cukrzyca typu 1 czy choroba Addisona.
Objawy nietolerancji glutenu (celiakii) u dorosłych
Klasyczne objawy nietolerancji glutenu są spowodowane zaburzeniami wchłaniania i niedoborem mikroelementów. U chorych najczęściej obserwuje się występowanie biegunki, znaczną utratę wagi, osłabienie siły mięśniowej oraz zmęczenie.
Zdarzają się również pacjenci, u których w badaniu stomatologicznym zauważa się defekty szkliwa oraz stany zapalne i afty w jamie ustnej.
Celiakia objawy jelitowe:
- przewlekła lub przewlekająca się biegunka
- utrzymujące się lub występujące bez uchwytnej przyczyny objawy ze strony układu pokarmowego (np. nudności, wymioty)
- przewlekły ból brzucha
- skurcze lub wzdęcia brzucha
Wśród chorych nie dominuje jednak klasyczny obraz celiakii z przewagą objawów ze strony układu pokarmowego.
Często podkreśla się, że pierwsze objawy choroby trzewnej są mało specyficzne i mogą mieć charakter wyłącznie pozajelitowy.
Sprawia to, że często objawy bywają błędnie przypisywane innym schorzeniom co znacznie opóźnia prawidłowe rozpoznanie choroby.
Objawy celiakii symptomy pozajelitowe:
- uczucie ciągłego zmęczenia
- anemia i objawy niedoborowe (głównie żelaza, ale też witamin, kwasu foliowego), będące efektem zespołu złego wchłaniania
- zapalenia skóry, wybroczyny, obrzęki
- zmiana usposobienia, nadpobudliwość lub apatia
- często stany depresyjne
- zmiany w jamie ustnej
- osłabienie siły mięśniowej, skurcze mięśniowe
- bóle w kościach, osteoporoza, patologiczne złamania kości
- zaburzenia miesiączkowania, brak miesiączki, niepłodność, impotencja
- wzrost aktywności aminotransferaz w krwi (ALT, AST) bez uchwytnej przyczyny
Szybkość rozwoju choroby (stopień uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego) oraz objawy są uzależnione również od wieku chorego.
Objawy nietolerancji glutenu (celiakii) u dzieci
Ważne! Celiakia powoduje zaburzenia rozwoju u dzieci – w tym niskorosłość. Celiakia jest powodem zmniejszenia wysokości ciała u dzieci częściej niż niedobór hormonu wzrostu.
- niskorosłość
- niedobór masy ciała
- anemia (niedokrwistość)
- upośledzenie prawidłowego wzrostu
- przewlekłe tłuszczowe biegunki
- krzywica
- wzdęty brzuch, bóle brzucha
Brak objawów celiakii nie oznacza braku choroby!
Niestety coraz częściej spotyka się również tzw. „nieme” postacie celiakii. Są one groźne, ponieważ mimo zaawansowanych zmian w jelitach – choroba przebiega bezobjawowo. Dotyczy to szczególnie osób z grupy ryzyka.
Aby umożliwić zdiagnozowanie bezobjawowych postaci celiakii stosuje się przesiewowe badania krwi takie jak test na przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA.
Bardzo zróżnicowany obraz kliniczny celiakii lub przebieg bezobjawowy bardzo często jest przyczyną późnego postawienia diagnozy. Niestety ma to niebagatelne znaczenie dla zdrowia pacjentów. Jedynie konsekwentne przestrzeganie diety bezglutenowej – jako jedynej skutecznej metody leczenia – zapobiega rozwojowi groźnych powikłań. Nierozpoznana i nieleczona celiakia może nawet doprowadzić do rozwoju chłoniaka jelita cienkiego.
Bibliografia
[1] Krawiec P., Pac-Kożuchowska E.: Różny obraz kliniczny celiakii wśród dzieci, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie, 2012, 2, 193–199.
[2] Szajewska H.: Aktualności w diagnostyce celiakii. Pediatr Współcz Gastr Hepat Żyw Dziecka 2009;11(3):89–92.
[3] Roliński J.: Celiakia – problem interdyscyplinarny, Alergia, 2016, 2: 22-28.[4] Ścibor K. i wsp.: Nietolerancja glutenu problemem zdrowotnym XXI wieku, Journal of Clinical Healthcare, 1, 2015.