Rak jelita grubego – profilaktyka
| Krew utajona w kale…
Niepokojący symptom, którego nie widzimy.
Krwawienie do przewodu pokarmowego może występować w różnym nasileniu. W warunkach fizjologicznych (prawidłowych) wydalanie krwi ze stolcem wynosi mniej niż 1.5 ml na dobę. Wówczas źródłem krwi jest stałe złuszczanie się nabłonka błony śluzowej jelita i związane z tym krwinkotoki.
Ilość krwi w kale wzrasta wskutek procesów prowadzących do nadmiernego rozrostu błony śluzowej i jej odczynu zapalnego lub zmian dysplastycznych pojawiających się przy nowotworach.
Krew utajona w kale pozwala na wykrycie krwawienia utajonego (subklinicznego) -charakteryzującego się bardzo małą ilością krwi, która jest niewidoczna “gołym okiem” w stolcu!
Krew utajona może być spowodowana powstającymi zmianami przednowotworowymi, a także innymi schorzeniami układu pokarmowego związanymi z toczącym się stanem zapalnym np.
- choroba Leśniowskiego-Crohna
- wrzodziejące zapalenie jelit
- zespół jelita drażliwego.
Sprawdź tutaj jakie są objawy innych schorzeń jelit oraz objawy raka jelita grubego.
| Czym jest rak jelita grubego?
Rak to nowotwór złośliwy, czyli taki, który może dawać przerzuty do innych miejsc organizmu. Rak zbudowany jest z komórek, które wymknęły się spod kontroli organizmu gospodarza. Nowotwór jelita grubego wywodzi się z nabłonka wyścielającego jelito, rozwija się powoli – zwykle kilkanaście lat – głównie z polipów.
Czym są polipy? Guz jelita grubego
Polipem nazywamy zmianę w jelicie grubym wystającą ponad poziom błony śluzowej. Niektóre z polipów rozrastają się nadmiernie, powstają w nich dysplazje, aż w końcu rozwija się nowotwór. Najczęściej duże polipy przerostowe o średnicy powyżej 1 cm mogą ulegać przemianie w raka.
Co może sprzyjać powstawaniu raka jelita grubego?
Dotychczas poznano wiele czynników sprzyjających zachorowaniu na raka jelita grubego. Są nimi m.in.
- czynniki związane z dietą
- wiek
- brak aktywności fizycznej
- stany zapalne jelita grubego
- otyłość
- nadciśnienie tętnicze
- polipy jelita grubego
- zachorowania u osób spokrewnionych
- wcześniejsze występowanie innych nowotworów złośliwych
- predyspozycje genetyczne.
Proces powstawania raka jelita grubego, który najczęściej powstaje z polipów jest bardzo wolny w większości przypadków i wynosi około 10 lat – to bardzo dużo czasu, aby wykryć chorobę!
| Jak często występuje nowotwór jelita grubego?
Nowotwory od wielu lat stanowią poważny problem i wyzwanie dla nowoczesnej medycyny. Główne trudności związane są ze zbyt niską wykrywalnością we wczesnym etapie choroby, co powoduje wyskoki odsetek śmiertelności. Liczba zachorowań na nowotwory w naszym kraju w ciągu ostatnich trzech dekad wrosła ponad dwukrotnie! Już w 2010 roku zarejestrowano ponad 140,5 tys. nowych przypadków.
Nowotwór jelita grubego jest drugim pod względem umieralności nowotworem złośliwym w Polsce!
Rak jelita grubego w statystykach:
- stanowi drugi najczęściej występujący u obu płci nowotwór!
- charakteryzuje go wysoki wskaźnik umieralności
- 10% wszystkich przypadków raka u kobiet oraz mężczyzn rozwija się często z polipów
- zwiększone prawdopodobieństwo raka u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego, Chorobę Leśniowskiego-Crohna
UWAGA!
Prognozy Krajowego Rejestru Nowotworów zakładają, że liczba zachorowań na raka jelita grubego będzie rosnąć i w 2025 roku została oszacowana na około 15 500 mężczyzn i 9100 kobiet!
| Dlaczego tak się dzieje? Tryb życia oraz brak profilaktyki!
W przypadku raka jelita grubego największą role w powstawaniu choroby odgrywa nasz tryb życia. Niekorzystnym zmianom w jelitach sprzyjają nieodpowiednie nawyki odżywiania (brak ruchu i stałej aktywności fizycznej, dieta bogata w mięso, tłuszcze, cukry proste oraz konserwanty dodawane do pożywienia).
Istotną przyczyną takiej sytuacji jest również brak wykonywania badań profilaktycznych takich jak badanie krwi utajonej w kale.
W Polsce, w porównaniu z krajami zachodnimi odsetek wczesnych rozpoznań raka jelita grubego jest bardzo niski. Przyczyny:
1. Brak udzielania informacji o metodach zapobiegania i wykrywania raka od lekarzy rodzinnych w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej
2. Zbyt małe upowszechnienie i propagowanie metod wczesnego rozpoznawania raka jelita grubego (test na krew utajoną w kale)
3. Brak edukacji i szerzenia wiedzy onkologicznej wśród społeczeństwa
Należy pamiętać, że ryzyko zachorowania na raka jelita grubego znacznie wzrasta u osób pomiędzy 40 a 50 rokiem życia, ale nowotwór ten stwierdza się również u dużo młodszych osób.
| Test na krew utajoną w kale
Na całym świecie lekarze i onkolodzy przekonują pacjentów, jak ważne jest wykonywanie badań profilaktycznych. Najczęściej rekomenduje się wykonywanie badania krwi utajonej (FOB).
Czym są badania przesiewowe?
Tzw. screening polega na przeprowadzeniu badania wśród osób bez objawów choroby. Badania wykonuje się w celu wykrycia i podjęcia leczenia na wczesnym etapie, co znacznie zwiększa szansę pacjenta na wyleczenie.
Test na krew utajoną jest badaniem nieinwazyjnym, które może być wykonane samodzielnie w domu. Nie wymaga przygotowania oraz zastosowania diety. Test jest zalecanych przez lekarzy jako badanie przesiewowe raz na rok lub 2 lata u wszystkich osób, począwszy od 50 roku życia oraz u osób posiadających w bliskim pokrewieństwie chorych na raka.
Pozytywny wynik badania jest wskazaniem do wizyty u lekarza oraz potwierdzenia diagnozy kolonoskopią. Wykonywanie testu na krew utajoną zmniejsza umieralność z powodu raka jelita grubego. Pozytywny wynik testu może być również spowodowany stanami zapalnymi jelita grubego, chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy czy krwawieniem z żylaków przełyku.
Co to jest Kolonoskopia?
Badanie polega na oglądaniu błony śluzowej jelita grubego i pobraniu wycinków ze znalezionych zmian lub usunięciu polipów. Badanie jest inwazyjne, polega na wprowadzeniu wziernika przez odbyt oraz kamerowanie wnętrza jelit. Badanie wykonywane jest po stwierdzeniu pozytywnego wyniku badania na krew utajoną w stolcu. Pozwala na pełną ocenę jelita grubego.
| Czas ma znaczenie – zbadaj krew w kale
Czy czas w jakim wykryjemy chorobę ma znaczenie?
Zdecydowanie TAK! Podobnie jak w przypadku każdej choroby nowotworowej – wcześniejsze wykrycie daje większe szanse na skuteczne leczenie i wyleczenie. Rak jelita grubego ma w tym wypadku mniej czasu by się rozwinąć oraz zmniejsza się ryzyko wystąpienia przerzutów do innych narządów i tkanek.
Wśród podstawowych programów przesiewowych wczesnego wykrywania raka jelita grubego dominują modele oparte na analizie krwi utajonej w kale. Krew utajona jest badaniem nieinwazyjnym, niewymagającym przygotowania i nieobarczonym ryzykiem powikłań. Stanowi element profilaktyki przedobjawowej – czyli pozwala rozpoznać schorzenie nawet wtedy, gdy nie obserwujemy objawów.
Dlatego badania wykonywane przy podejrzeniu choroby (bóle brzucha, zmiana rytmu wypróżnień, anemia, osłabienie, utrata masy ciała) lub badania profilaktyczne wykonywane cyklicznie u osób zdrowych – są najlepszym sposobem na wczesne wykrycie raka jelita grubego.
Przesiewowe badanie profilaktyczne na raka jelita grubego możesz wykonać w laboratorium medycznym lub samodzielnie za pomocą testu domowego POLY-Check dostępnego w aptekach.
| Dowiedz się więcej
Jakie są objawy raka jelita grubego?
Jak wykryć krew utajoną w kale?
Bibliografia:
[1] Siepsiak M., Połom A., Adrych K.: Profilaktyka raka jelita grubego, Farmacja Współczesna, 2015; 8: 1-5.
[2] Didkowska J., Wojciechowska U., Zatoński W.: Prognozy zachorowalności i umieralności na nowotwory złośliwe w Polsce do 2025 roku, Krajowy rejestr nowotworów.
[3] Francuz T., Czajka-Francuz P., Cisoń-Jurek S., Wojnar J.: Rola zapalenia w patogenezie raka jelita grubego, Postepy Hig Med Dosw, 2016; 70: 360-366.
[4] Rak jelita grubego, Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej – Curie Oddział w Gliwicach Fundacja „Projan” Warszawa 2014 r.Wydanie I.
