Pojawiają się w wyniku infekcji lub alergii…Czym są przeciwciała?

Czy zastanawiałeś się kiedyś w jaki sposób ciało człowieka broni się przed atakiem obcych patogenów, w tym bakterii i wirusów? W tym procesie najważniejszą rolę ogrywają poszczególne przeciwciała.

Dowiedź się, w jaki sposób małe, pomocne przeciwciała pomagają w zwalczaniu każdej infekcji i jednocześnie wykryciu choroby.

Na pewno nie raz słyszałeś lub czytałeś o tym, że badania laboratoryjne lub testy diagnostyczne wykrywają jakieś przeciwciała lub antygen, ale o co dokładnie w tym chodzi? Czym są przeciwciała IgM, IgG czy IgE, kiedy powstają i jaka jest ich funkcja?

Organizm każdego człowieka od pierwszych dni życia jest ochraniany przez układ immunologiczny, zwany również odpornościowym. Jego głównym zadaniem jest rozpoznanie elementów krążących w ciele i odpowiedź na pytanie – obcy czy swój?

Jeżeli komórki układu immunologicznego napotkają intruza (antygen), a tak dzieje się np. w przypadku infekcji lub alergii rozpoczyna się proces mający na celu wyeliminowanie zagrożenia.

Jednym ze sposobów zwalczania obcych elementów jest powstanie przeciwciał.

Sposób na walkę z infekcją – czym są przeciwciała?

Przeciwciała (immunoglobuliny) to cząstki zbudowane z białek, które stanowiąc jeden z elementów odpowiedzi immunologicznej. Wytwarzane są w odpowiedzi na pojawienie się w organizmie człowieka obcych cząsteczek, zwanych antygenami. Ich celem jest zniszczenie obcego antygenu.

Antygenami mogą być:

1. Bakterie

2. Wirusy

3. Pierwotniaki

4. Grzyby

5. Cząsteczki chemiczne, np. alergeny

ZOBACZ TEŻ: czym jest antygen

Przeciwciała nie są jednakowe, dlatego podzielono je na klasy IgM, IgG, IgA, IgE oraz IgD, które różnią się budową ale również czasem powstawania.

Jak przeciwciała walczą z infekcją?

• blokują zdolność drobnoustrojów (bakterii) do przywierania i wnikania do komórek
• wiążą toksyny bakteryjne przez co również zapobiegają zniszczeniu komórek
• eliminują bakterie z zainfekowanych komórek z organizmu

Jak przeciwciała pomagają wykryć chorobę? Badania i testy diagnostyczne

Przeciwciała znajdujące się w krwi mają zdolność do swoistego (specyficznego) łączenia się z antygenem. Z powodu tych właściwości są najważniejszym składnikiem wielu testów diagnostycznych.

Poznanie przeciwciał umożliwiło opracowywani wielu nowych rozwiązań technologicznych i diagnostycznych. Testy wykorzystujące metody serologiczne, ze względu na wysoką swoistość i czułość są obecnie szeroko stosowane do badania krwi.

Jak wykrywamy infekcję w krwi? W diagnostyce laboratoryjnej do wykrywania infekcji (niezależnie od typu bodźca) stosuje się najczęściej metody serologiczne, które polegają na badaniu przeciwciał – pośrednich dowodów zakażenia.

Oznacza to, że w próbce krwi nie wykrywamy bezpośrednio patogenu (bakteria, wirus) lecz przeciwciała, które organizm wytworzył do walki z nimi.

Kiedy w krwi pojawiają się przeciwciała? Nie od razu po zakażeniu!

To bardzo ważne aby pamiętać, że organizm potrzebuje czasu na wytworzenie przeciwciał. Dlatego jeżeli chcesz wykonać badanie np. wirusa HIV lub test na boreliozę czy test na kiłę pamiętaj, że badania nie wykonuje się do zaraz po ekspozycji – ryzykownym zachowaniu seksualnym czy ukąszeniu kleszcza.

Od ekspozycji (czyli kontaktu z patogenem) musi upłynąć kilka tygodni, aby we krwi pojawiły się przeciwciała. W zależności od typu infekcji ten czas może być różny. W przypadku infekcji boreliozą czas na wytworzenie pierwszych przeciwciał IgM to przynajmniej 2 tygodnie po ukąszeniu zakażonego kleszcza.

Jeżeli wykonasz badanie lub test zbyt wcześnie, organizm może nie wyprodukować jeszcze przeciwciał (okno serologiczne) i Twój wynik będzie nieprawidłowy.

Jakie przeciwciała są wykrywane w testach?

W zależności od typu i czasu trwania infekcji lub występowania alergii w krwi pojawiają się różne przeciwciała. W testach diagnostycznych i na wynikach badań laboratoryjnych najczęściej  znajdziesz informację o przeciwciałach klasy:

• IgM – pierwsze przeciwciało pojawiające się po wejściu organizmu w kontakt z antygenem.

• IgG – główne przeciwciała krwi. Pojawiają się później niż przeciwciała IgM jako bardziej wyspecjalizowane cząsteczki. Mogą być obecne również po ustaniu infekcji, jako elment pamięci immunologicznej.

• IgE – obrona organizmu przed pasożytami. Przeciwciała IgE uczestniczą również w zjawiskach nadwrażliwości typu I (alergiach), dlatego służą do wstępnego badania alergii.

Infekcje – przeciwciała IgM oraz IgG pozwalają odróżnić świeże zakażenie od przetrwałego!

Ze względu na różnicę w czasie pojawiania się przeciwciał IgM oraz IgG podczas zakażenia, można oszacować etap choroby.

Przykład: przeciwciała przeciwko Boreliozie

Przeciwciała IgM pojawiające się podczas pierwszego etapu boreliozy, świadczą o świeżym zakażeniu. Pojawiają się w krwi nie wcześniej niż po 2 tygodniach i krążą w niej nawet do kilku miesięcy. Wykrycie przeciwciał IgM sprzyja wczesnemu rozpoznaniu choroby.

Po kilku tygodniach mimo, że przeciwciała IgM są nadal obecne to dominującą klasą przeciwciał w krwi stają się przeciwciała IgG – jest to oznaka, że infekcja się rozwija.

Bibliografia

[1] World Health Organization : Basic Laboratory Procedures in Clinical Bacteriology’’, wydanie 2, 2003.
[2] Gołąb J.: Nowoczesna diagnostyka medyczna oraz biosensory w medycynie, Raport.
[3] Zieliński M., Płucienniczak A.: Przeciwciała monoklonalne – zastosowanie w medycynie, Biotechnologia 2 (85) 113–122, 2009.
[4] Wojciechowska-Koszko I., Mnichowska-Polanowsk M.: Serologiczna Diagnostyka Boreliozy z Lyme w Praktyce Laboratoryjnej, POST. MIKROBIOL., 54, 3, 283–290,2015.